Verkeersmanagement & Informatiediensten
Verkeersmanagement & Informatiediensten
Opvallende inzichten
Aanbod
Het bezit van navigatiediensten is in 2024 weer gegroeid. In 2024 bezit ongeveer 96% van de weggebruikers één of meer navigatiesystemen. In 2021 was dit 91%. Hiermee lijkt het aanbod, met het bezit van devices door de weggebruiker en de beschikbare diensten van service providers, zo goed als verzadigd te zijn.
Gebruik
Weggebruikers zijn beter geïnformeerd dan ooit. Op bekende routes laten weggebruikers zich meer informeren door in-car informatie: 71% in 2024 ten opzichte van 59% in 2021. Het gebruik op onbekende of minder vaak gereden routes is onverminderd hoog: in 2024 en 2021 was dat 97%.
De voorkeur voor in-car informatie ten opzichte van informatie van de wegkant neemt toe en is voor alle leeftijdscategorieën in 2024 met 6% gestegen ten opzichte van 2021.
Effecten
On-trip passen steeds meer weggebruikers hun route aan bij filemeldingen: 81% in 2024 tegenover 44% in 2021. Naar verwachting heeft dit een positief effect op de doorstroming.
Het rijden met navigatiediensten heeft een overwegend positief effect op de verkeersveiligheid. Dit geldt in het bijzonder voor een onbekende route of een onbekende omgeving.
Afleiding door informatiediensten blijft een aandachtspunt. Meldingen van informatiesystemen kunnen afleidend zijn voor sommige weggebruikers. Hierbij gaat het om het ontvangen en verwerken van informatie en het bedienen van een systeem. Dit moet wel in perspectief worden gezien met een situatie zonder deze systemen, waar handmatig met kaartmateriaal en bewegwijzering moest worden genavigeerd.
Kosten
De kosten voor verkeersmanagement en informatiediensten worden vooral gedragen door de overheid (onder andere verkeerscentrales, hardware, software, systemen langs de weg). De kosten voor de weggebruiker (systemen, apps en data) zijn slechts beperkt. De meerderheid van de automobilisten is wel bereid te betalen voor informatie als deze erg betrouwbaar is, voordeel oplevert en geen advertenties bevat. De kosten voor bedrijven zijn nog niet in beeld gebracht.
Verkeersmanagement & Informatiediensten
Aanbod
Beschikbare in-car informatie voor personenauto’s
Steeds meer weggebruikers ontvangen meldingen met rijtaakondersteunende informatie in hun auto. De hoeveelheid weggebruikers die meldingen over omgevingsfactoren ontvangt (zoals het naderen van een file of van wegwerkzaamheden), is in 2024 toegenomen met 6% ten opzichte van 2021.
Navigatie in de auto: groei in bezit, verschuiving van systeem
Het bezit van in-car navigatiesystemen neemt toe. In 2024 bezit ongeveer 96% van de weggebruikers één of meer navigatiesystemen (smartphone, ingebouwd of los navigatiesysteem). In 2021 was dit 93%, in 2018 was dit 91% en in 2015 was dat slechts 66%.
De automobilist is beter geïnformeerd dan ooit
In 2024 gebruikt 86% van de weggebruikers een smartphone voor navigatie. Dat lijkt veel, maar dit gebruik is sinds 2018 afgenomen met 5%. Het gebruik van een ingebouwd navigatiesysteem is daarentegen met 10% gestegen sinds 2021 en bedraagt in 2024 47%.
Bron 11: RWS – Monitor wegverkeergerelateerde informatiediensten (2024)
Ontwikkeling verkeersmanagementassets Rijkswaterstaat
In onderstaande figuren zijn de ontwikkelingen van de voornaamste Digitaal Verkeersmanagement (DVM)-systemen voor de afgelopen 16 jaar in kaart gebracht. Het aantal dynamische routeinformatiepanelen (DRIPs) daalt sinds 2019 licht (444 in 2019, 421 in 2024). Een besluit tot verdere afbouw is genomen op basis van het RWS-kader basiskwaliteitsniveau (BKN) en een aangescherpt DRIP-kader. Hierdoor zal de komende jaren een forsere daling inzetten. De functie van DRIPs wordt door het hoge bezit en gebruik van in-car navigatiesystemen steeds beter door deze systemen overgenomen.
Het aantal toeritdoseerinstallaties (TDI’s) is sterk gedaald. Het totaalaantal TDI’s in 2019 was 123, in 2024 waren er nog 87. Ongeveer de helft hiervan heeft een storing of is uitgeschakeld.
Het verkeerssignaleringssysteem (MTM) groeit mee met de uitbreiding van het areaal, omdat veel nieuwe wegen drukke en belangrijke verkeersaders vormen. De plaatsingscriteria voor MTM worden momenteel door Rijkswaterstaat geüpdatet, in overleg met beleid.
Bron 13: RWS – NIS Netwerk Management Informatie Systeem
Bron 14: RWS – Verkeersmanagement RWS in beeld (2023)
Beter informeren van de weggebruiker: verkeersmanagement voor routeadvies (VM-IVRA)
Het project VM-IVRA is erop gericht om verkeersmanagementmaatregelen via in-car informatiesystemen op de maatschappelijke doelen van wegbeheerders af te stemmen. Het project heeft als doel ongewenste effecten door toenemende gebruik van in-car systemen te verminderen. Het gaat bijvoorbeeld om verkeer op ongewenste wegen, zoals langs scholen en op wegen waar fietsers op de rijbaan rijden. VM-IVRA speelt een rol in de transitie van traditionele informatievoorziening langs de weg naar in-car informatie.
In de afgelopen vijf jaar hebben wegbeheerders, het Nationaal Dataportaal Wegverkeer (NDW) en serviceproviders gezamenlijk praktijkervaring opgedaan met digitaal verkeersmanagement. Er zijn nieuwe diensten ontwikkeld en beleidsdata is gedigitaliseerd. In de laatste fase zijn vijf in-car diensten voor slim routeadvies opgeschaald.
Zo kon digitaal verkeersmanagement concreet worden toegepast. Het doel is om de waardevolle diensten van digitaal verkeersmanagement te integreren en kansrijke diensten door te ontwikkelen. Daarmee wordt de basis gelegd voor een bredere uitrol in de toekomst.
In de tabel is per VM-IVRA-toepassing weergegeven welke informatie beschikbaar is. De tabel beschrijft de stand van zaken met januari 2025 als peilmoment. Bij de open datadiensten is beperkt informatie beschikbaar over het gebruik van VM-IVRA door serviceproviders. Van de milieuzones weten we wel dat Flitsmeister ongeveer 1 miljoen adviezen per maand rapporteert. Het NDW weet wie de afnemers zijn, maar niet wie welke data ophaalt en gebruikt.
Figuur 30: informatie per dienst van verkeersmanagement voor routeadvies (VM-IVRA), peilmoment januari 2025
| Dienst | Type | Service Provider | Bereikte weggebruikers (2024) | Aantal wegbeheerders betrokken | Inzet op aantal werken/evenementen |
|---|---|---|---|---|---|
| Vooraankondigingen | Betaalde dienst | Flitsmeister, Waze, ANWB | Totaal: 5,2 miljoen (verstuurde berichten) | 63 | 157 |
| Dienst | Type | Service Provider | Bereikte weggebruikers (2024) | Aantal scholen (met schoolzones) | Geverifieerde schoolzones (door wegbeheerders) |
| Schoolzones | Open data | ANWB | ANWB (werkt aan implementatie) | 2670 | 26% |
| Dienst | | Service Provider |
Bereikte weggebruikers (2024) |
Aantal wegbeheerders |
Dekking |
|
| Stremmingen | Open data | Google: onbekend | 1 | 5 tunnels | |
| Dienst | Type | Service Provider | Bereikte weggebruikers (2024) | Aantal wegbeheerders | Aantal milieu/zero-emissiezones |
| Milieu/zero-emissiezones | Open data | Flitsmeister, Waze, Google, (ANWB) | Flitsmeister: ongeveer 12 miljoen Waze: voor verificatie Google: onbekend ANWB: onbekend |
14 | 23 |
Bron 17: Twijnstra Gudde – VM-IVRA Balans van vijf jaar ontwikkelen, beproeven en opschalen (2024)
Beter informeren van de weggebruiker:
Safety Priority Services (SPS)
Binnen Safety Priority Services (SPS) werkt het ministerie van IenW met serviceproviders en autofabrikanten samen om meer en betere in-car-veiligheidswaarschuwingen aan weggebruikers te leveren. De volgende diensten worden aangeboden:
- Filestaartwaarschuwingen
- Waarschuwingen voor nood- en hulpdiensten
- Waarschuwingen op basis van ‘Safety Related Traffic Information’
- Verkeersregels
Omdat we afspraken hebben gemaakt met de onderzoekers over het delen van data, kunnen we geen specifieke data delen over de deelnemende partijen. Wel zijn er een aantal algemene bevindingen:
- Sinds de start van SPS in 2022 is het aantal gereden kilometers met actieve diensten van SPS-partners in Nederland toegenomen met 34%. In 2024 zagen we een toename van 9% ten opzichte van 2023. Hierdoor kunnen gebruikers van SPS-diensten beter geïnformeerd en veiliger reizen.
- Wanneer het totale aantal voertuigkilometers op het Nederlandse wegennet wordt afgezet tegen de gereden kilometers met SPS-diensten levert dit een SPS-dekking op van ruim 1 op de 5 voertuigkilometers in Nederland.
- Inmiddels zijn alle veiligheidsregio’s in Nederland aangesloten op het systeem om in waarschuwingen voor naderende nood en hulpdiensten te voorzien. Hiermee is een landsbrede dekking voor de waarschuwingen van naderende ambulances gerealiseerd.
- Uit een vergelijking van Crowd sourced pech- en ongevalsmeldingen met data van de wegbeheerder blijkt dat 90-95% van de Crowd sourced berichten gemiddeld 8-10 minuten eerder bekend zijn dan berichten van de wegbeheerder over pech en ongevallen. De weggebruiker kan hiermee eerder gewaarschuwd worden voor gevaarlijke situaties.
De wegbeheerder gaf in zo’n 5-10% van de gevallen de eerste melding. Van de Crowd Sourced meldingen is noemenswaardig dat tweederde deel gebaseerd is op slechts 1 bron, eenderde deel wordt bevestigd door meerdere bronnen. Het aantal bronnen achter een Crowd Sourced melding heeft gevolgen voor de betrouwbaarheid van een bericht.
Bron 12: Min I&W – Factsheet SPS 2024 (2025)
Verkeersmanagement & Informatiediensten
Gebruik
Voorkeuren (digitale) informatiediensten
Ouderen volgen jongeren in voorkeur van in-car informatie
Naast in-car systemen, ontvangen weggebruikers reis- en routeinformatie via statische en dynamische borden langs de weg. Statische borden geven vaste informatie over bijvoorbeeld snelheden en belangrijke waarschuwingen. DRIP’s en Grafische Route Informatie Panelen (GRIP’s) geven op digitale panelen realtime updates over onder meer reistijden en de situatie op de weg.
Bij het opvolgen van tegenstrijdige adviezen tussen borden langs de weg en in-car informatiesystemen, blijkt leeftijd van invloed te zijn: jongvolwassenen (18-35 jaar) volgen meestal het systeem in de auto, ouderen (65+ jaar) vertrouwen meer op de borden langs de weg. Vergeleken met de resultaten uit 2021 stijgt de voorkeur voor in-car informatie voor alle leeftijdscategorieën in 2024 met 6% ten koste van wegkantinformatie.
Weggebruikers laten zich meer informeren op bekende routes
Het gebruik van reis- en routeinformatie is het hoogst bij onbekende of minder vaak gereden routes. In 2024 maken bijna alle weggebruikers (97%) bij dergelijke ritten gebruik van in-car informatiesystemen.
Bij veel gereden routes ontvangen weggebruikers tijdens hun reis ook steeds vaker reis- en routeinformatie. In 2024 ontvangt al 71% deze informatie in de auto. In 2021 was dit nog 59% en in 2018 ontving slechts 19% reis- en routeinformatie op veel gereden routes.
Ov-reizigers gebruiken het vaakst reis- en routeinformatie
Weggebruikers die wel eens met het ov reizen, maken het meest gebruik van reis- en routeinformatie: 44% doet dit regelmatig tot vaak. Voor voetgangers, fietsers en scooterrijders ligt dit aandeel lager: 18%.
Bron 11: RWS – Monitor wegverkeergerelateerde informatiediensten (2024)
Verkeersmanagement & Informatiediensten
Effecten
Opvolggedrag reis- en routeinformatie door automobilisten
Automobilisten omzeilen vaker files tijdens hun reis
In 2024 zoekt 85% van de weggebruikers, voordat zij op reis gaan, routes op en volgt die daadwerkelijk op. Dat is vergelijkbaar met 2021 (92%) en 2018 (80%). Bij filemeldingen past 56% regelmatig of vaker de route aan voor vertrek. Dit is iets minder dan in 2021 (60%). Maar eenmaal onderweg passen wel steeds meer weggebruikers hun route aan bij filemeldingen: 81% in 2024 tegenover 44% in 2021. Naar verwachting heeft dit een positief effect op de doorstroming.
Bron 11: RWS – Monitor wegverkeergerelateerde informatiediensten (2024)
Opvolging matrixborden redelijk stabiel, opvolging informatiepanelen neemt af
De meeste weggebruikers volgen informatie van wegkantsystemen op.
Zo houden zij zich met name aan de snelheidslimieten op een matrixbord met rode rand (91%). De opvolging van informatiepanelen boven of langs de weg neemt sinds 2018 langzaam af. Het hoge bezit en gebruik van in-car navigatiesystemen speelt hierbij naar verwachting een rol. Deze systemen kunnen de functie van de DRIPs steeds meer overnemen.
Alternatieve routes populair om files te vermijden
Wanneer automobilisten hun reis voor vertrek aanpassen als gevolg van files, dan kiezen zij in 2024 vaker voor een andere route (87%). In 2021 was dat nog 56%. Ze passen minder vaak hun vertrektijdstip aan (29% in 2024 en 63% in 2021). Deze verschillen zijn opmerkelijk, maar op basis van het onderzoek niet verklaard. Eenmaal op weg kiezen bijna alle automobilisten een alternatieve route als zij daarmee files kunnen vermijden (90%). Dit is vergelijkbaar met 2021.
Bron 11: RWS – Monitor wegverkeergerelateerde informatiediensten (2024)
Rijden met navigatiediensten heeft een positief effect op de verkeersveiligheid
In het bijzonder geldt dit voor een onbekende route of een onbekende omgeving.
- Daarnaast geldt dit vooral voor situaties die tijdens de rit aanleiding geven om de route aan te passen.
- De positieve effecten komen voort uit een kleiner aantal kilometers, minder werkbelasting en minder risicovol rijgedrag.
- Een aandachtspunt is dat gebruikers worden afgeleid door de bediening van navigatiediensten tijdens het rijden in een omgeving met kwetsbare deelnemers of in een ingewikkelde verkeerskundige situatie.
De effecten van doorontwikkelde navigatiediensten op de verkeersveiligheid zijn overwegend positief
- De positieve trend zet zich naar verwachting verder door in de toekomst doordat de aangeboden informatie via navigatiesystemen steeds betrouwbaarder wordt (o.a. door een betere beschikbaarheid van actuele data).
- De trend is positief doordat systemen steeds gebruiksvriendelijker worden. Zo kunnen smartphones worden geïntegreerd in het voertuig. Informatie is steeds completer en bevat meer details, bijvoorbeeld op het niveau van rijstroken. Bovendien kunnen navigatiediensten, dankzij een hogere betrouwbaarheid van de informatie, de informatie ook meer op maat aanbieden aan de gebruiker.
- Bedreigingen zijn: afleiding, ‘ruis’ in de vorm van reclame, verschillen tussen navigatiesystemen en tussen serviceproviders, afname van de navigatievaardigheden van de weggebruiker. De voorkeur voor de meest veilige route zit (nog) niet in navigatie apps. Er is dus nog wel ruimte voor verbetering als het gaat om de wijze van interactie tussen systemen en weggebruiker.
- Mogelijke afleiding moet wel in perspectief worden gezien met een situatie zonder deze navigatiediensten, waar handmatig met kaartmateriaal en bewegwijzering moest worden genavigeerd (en daarmee
ook een flinke belasting van de rijtaak kon betekenen).
Bron 15: Min I&W – Potentiële effecten in-car navigatiediensten voor de verkeersveiligheid (2024)
Afleiding door meldingen informatiesystemen
In 2024 is voor het eerst nader onderzoek gedaan naar afleiding door informatiesystemen. Meldingen kunnen afleidend zijn voor weggebruikers. Van iedereen die meldingen over files en wegwerkzaamheden ontvangt, raakt 20% enigszins afgeleid. Hiervoor geldt dat de bediening van het informatiesysteem de meeste afleiding veroorzaakt, 20% bij filemelding en 17% bij meldingen over wegwerkzaamheden. Dit komt voornamelijk doordat het informatiesysteem een reactie of handeling uitlokt (21%).
Meldingen van informatiesystemen zijn afleidend voor
sommige weggebruiker
De meest genoemde oorzaak van afleiding is dat een melding aandacht trekt buiten het blikveld van de bestuurder. Dat betekent dat de melding wordt weergegeven op een locatie waar de bestuurder niet direct naar kijkt (47%). Ook kan een melding een actieve reactie (verwerking) door de bestuurder uitlokken (25%). Afleiding door informatiesystemen kan zowel negatief (ogen van de weg, afleiding van de rijtaak) als positief (attentie verhogend voor een beslispunt of verkeerssituatie) worden beschouwd.
Bron 11: RWS – Monitor wegverkeergerelateerde informatiediensten (2024)
Meerderheid van de automobilisten is wel bereid te betalen voor informatie
Van de weggebruikers die aangeven dat zij niet betalen voor informatiesystemen is 41% ook niet bereid om te betalen. De andere 59% van de weggebruikers wil wel betalen voor informatie van een systeem met een hoge betrouwbaarheid (32%), dat vaak voordeel oplevert (19%) of geen advertenties bevat (14%).
Bron 11: RWS – Monitor wegverkeergerelateerde informatiediensten (2024)
Kosten verkeersmanagement en informatiediensten
Het digitaliseren van verkeersmanagement en informatiediensten kan winst opleveren op het gebied van veiligheid, comfort, doorstroming en duurzaamheid. Ook kan het besparen op de aanleg en het onderhoud van infrastructuur en systemen. Maar er zijn ook kosten verbonden aan verkeermanagement en het aanbieden van informatiediensten.
Verkeersmanagement en informatiediensten: kosten voor de overheid
Het schema geeft weer welke activiteiten uitgevoerd worden en welke hard- en software nodig is om verkeersmanagement en informatiediensten mogelijk te maken. Dit schema is gebaseerd op informatie van Rijkswaterstaat, de grootste wegbeheerder van ons land. De verschillende benoemde activiteiten maken het mogelijk om 7 zogeheten ‘netwerkdiensten’ uit te voeren. Die netwerkdiensten gaan over reis- en routeinformatie, objectbediening en netwerkoptimalisatie. Maar ook over handhaving, incidentmanagement, werk in uitvoering en gladheidsbestrijding.
In de publicatie ‘Verkeersmanagement Rijkswaterstaat in Beeld 2023’ zijn de jaarlijkse kosten voor de verschillende netwerkdiensten in beeld gebracht. Het gaat hier om de kosten voor personeel en voor het beheer en onderhoud van systemen (hardware en software) en objecten die ‘buiten’ staan (DVM). Voor die laatste categorie zijn specifiek ook vervangingskosten bekend.
De totale kosten voor het uitvoeren van de verschillende netwerkdiensten en het onderhouden van de systemen en objecten bedragen in 2023 voor Rijkswaterstaat bijna € 250 miljoen. De personeelskosten zijn in de afgelopen periode redelijk constant gebleven. Meer variatie zit in de externe projectkosten. Deze komen met name voort uit het onderhouden en vervangen van objecten en systemen. De variatie in de externe projectkosten komt deels voort uit de staat van het DVM-areaal en deels is deze afhankelijk van de begroting die beschikbaar is voor Rijkswaterstaat/het ministerie van IenW.
Informatiediensten: kosten voor de consument
Aanvullend maken weggebruikers gebruik van informatiediensten waarvoor zij kosten maken, bijvoorbeeld in de vorm van een (inbouw)navigatiesysteem of applicatie op de smartphone. Jaarlijks kost het navigeren via navigatiesysteem met realtime verkeersinformatie de consument gemiddeld € 100,-. Navigeren via de smartphone kost de consument per jaar gemiddeld € 1 tot € 4.
Bron 9: Min I&W – Monitor Kosten Smart Mobility (2024)
Bron 14: RWS – Verkeersmanagement RWS in beeld (2023)
Bron 14: RWS – Verkeersmanagement RWS in beeld (2023)
Verkeersmanagement & Informatiediensten
Bronvermeldingen
Bronvermelding verkeersmanagement en informatiediensten
| Nummer | Naam bron | Jaartal | Website |
|---|---|---|---|
| 11 | RWS – Monitor wegverkeergerelateerde informatiediensten | 2024 | Link |
| 12 | Min I&W – Factsheet SPS 2024 | 2025 | Opvraagbaar |
| 13 | RWS – NIS Netwerk Management Informatie Systeem | 2025 | Opvraagbaar |
| 14 | RWS – Verkeersmanagement RWS in beeld | 2023 | Opvraagbaar |
| 15 | Min I&W – Potentiële effecten in-car navigatiediensten voor de verkeersveiligheid | 2024 | Link |
| 16 | Goudappel – Factsheet effecten in-car Verkeersinformatie | 2024 | Link |
| 17 | Twijnstra Gudde – VM-IVRA Balans van vijf jaar ontwikkelen, beproeven en opschalen | 2024 | Link |