Safety Priority Services (SPS)

Binnen Safety Priority Services (SPS) werkt het ministerie van IenW met serviceproviders en autofabrikanten samen om meer en betere in-car veiligheidswaarschuwingen aan weggebruikers te leveren. De volgende diensten worden aangeboden:

Filestaartwaarschuwingen

Bij een groot snelheidsverschil tussen je eigen voertuig en het laatste voertuig in een aankomende file, krijg je een waarschuwing om snelheid te minderen. Anders dan bijvoorbeeld bij de matrixborden boven de weg krijgt dus niet iedere weggebruiker op die plek en op dat moment een waarschuwing, alleen als dat gezien het snelheidsverschil gevaarlijk dreigt te worden. De waarschuwing kan op alle wegen gegeven worden: op de snelweg, maar ook op provinciale of gemeentelijke wegen.

Waarschuwingen voor nood- en hulpdiensten

Je krijgt een waarschuwing als er een nood- of hulpdienst nadert. Deze waarschuwing toont uit welke richting de hulpdienst komt, zodat je niet verrast wordt en je jezelf kunt voorbereiden op eventueel uitwijken of het aanpassen van je snelheid.

Waarschuwingen op basis van ‘Safety Related Traffic Information’

Je wordt onder andere gewaarschuwd voor (tijdelijk) glad wegdek, wegwerkzaamheden, spookrijders en onbeheerde wegblokkades.

Verkeersregels

Je ontvangt in de auto maatwerk informatie over de geldende maximale snelheden, matrixborden boven de weg (rode kruizen, pijlen) en andere informatie die nuttig is voor weggebruikers, zoals milieuzones.

Wegens afspraken met de onderzoekers omtrent het delen van data, kan er geen specifieke data gedeeld worden van de deelnemende partijen. Wel zijn er een aantal algemene bevindingen te melden:

• Bijna 100% van de ambulances is inmiddels ontsloten met de systemen om een waarschuwing te geven of prioriteit te krijgen bij verkeerslichten;
• 84% van de deelnemers van SPS geeft aan op basis van de melding ruimte te maken voor de ambulance;
• Na een digitale melding van een ongeval remt 42% van de deelnemers af en 52% geeft aan meer alert te zijn;
• Digitaal gegenereerde filestaartwaarschuwingen zijn voor de mensen die ze ontvangen even accuraat als de traditionele filemeldingen met lussen en portalen;
• Door feedback vanuit service providers is gebleken dat het niet altijd duidelijk is of een rijbaanafsluiting gedeeltelijk of volledig is. Denk hierbij aan situaties waarbij de rijbaan dicht is, maar het verkeer wel over de vluchtstrook er langs kan. Het Verkeerscentrum Nederland (VCNL) zorgt 24/7 voor een veilige en vlotte doorstroming op het Nederlandse hoofdwegennet. Dankzij de feedback van service providers is er een aanpassing gedaan aan het VCNL-proces voor wegafsluitingen en is dit gecommuniceerd naar partners;
• Een nauwkeurigere aanduiding van de afhandeltijd van bergers is ingevoerd. Automatische afmeldtijd gewijzigd van 75 naar 25 minuten;
• De actualiteit van start en einde wegwerkzaamheden bij afsluitingen is verbeterd.

Road Monitor (ROMO)

In 2022 is “Road Monitor” (ROMO) gestart, een initiatief van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW). Dit samenwerkingsverband bundelt de krachten van regionale wegbeheerders, de Nationaal Data Wegenportaal (NDW), het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI), Rijkswaterstaat (RWS) en Mercedes-Benz met een heldere missie: het in kaart brengen en verbeteren van de kwaliteit en verkeersveiligheid van het Nederlandse wegennetwerk door gebruik te maken van geanonimiseerde voertuigdata.

In het traject Road Monitor werd in de periode van 2021 tot nu anonieme data uit voertuigen geaggregeerd tot inzichten voor wegbeheerders. Met als doel om wegbeheerders in staat te stellen om hun beheer- en onderhoudswerkzaamheden gerichter en efficiënter uit te voeren. Aan de hand van drie gebruikersverhalen uit de categorieën: Asset Management, Weather Management en Road Safety worden de eerste resultaten van ROMO weergegeven. De verwachting is dat in de loop van 2024 de gebruikersverhalen ook vertaald worden naar cijfermatige resultaten. Dat is op dit moment nog niet het geval.

Asset Management: verschoven betonplaten

Op een provinciale weg met betonverharding identificeerde het voertuiginformatiesysteem, dankzij het antiblokkeringssysteem (ABS) en de electronic stability program (ESP) sensor, een oneffenheid. Bij een specifieke plek waar twee betonplaten elkaar raken, werd een ongewoon patroon waargenomen. De weginspecteur voerde daarop een visuele inspectie uit en constateerde dat de twee deuvels tussen de betonplaten zijn gescheurd. Dit heeft ervoor gezorgd dat de platen niet meer gelijkmatig liggen, wat een licht, maar mogelijk gevaarlijk ‘drempeltje’ veroorzaakt. Zonder ingrijpen zou dit snel tot een gevaarlijke situatie kunnen leiden, dus directe maatregelen zijn gepland om de schade te herstellen.

Weather Management: slipgevaar door waterophoping

Na een eenzijdig ongeval op een provinciale weg en diverse klachten van weggebruikers over slipgevaar, heeft de provincie Noord-Holland het ROMO Dashboard geraadpleegd en meerdere ‘wheel spin events’ op de betreffende locatie ontdekt. Bij inspectie wordt vastgesteld dat de waterafvoer niet adequaat functioneert omdat de berm hoger ligt dan de weg. Er wordt een plan geformuleerd om de berm te herstellen en stroefheidsmetingen te verrichten, waarbij speciale aandacht wordt besteed aan de mogelijke gevolgen van eerdere weersomstandigheden zoals droogte en regenval, om de verkeersveiligheid te verhogen.

Road Safety: beheer van verkeersveiligheid bij bochten

Er zijn diverse meldingen vastgesteld door de Lane keeping sensoren bij een scherpe bocht op een provinciale weg. Voertuigen raakten regelmatig buiten de wegmarkering en soms zelfs in de berm. De weginspecteur, bekend met de situatie door eerdere incidenten en de bijbehorende bermherstelwerkzaamheden, gebruikte deze objectieve voertuigdata als ondersteunend bewijs. Hij stelde voor om het bord met de verhoging van het snelheidslimiet van 80 km/uur te verplaatsen van vóór naar ná de bocht, met als doel het aantal incidenten te verminderen.

Beschikbare in-car informatie voor personenauto’s

Steeds meer actuele informatie bij de weggebruiker in de auto

Door het groeiende aanbod van in-car- informatiediensten zijn steeds meer weggebruikers op de hoogte van actuele rijtaakondersteunende informatie. Zo ontving in 2021 bijvoorbeeld 52% van de weggebruikers de maximumsnelheid in de auto, ten opzichte van 45% in 2018. Voor een naderende file was dat in 2021 44%, ten opzichte van 36% in 2018. Informatie over naderende wegwerkzaamheden steeg van 23% in 2018 naar 34% in 2021. Het percentage weggebruikers dat aangaf geen informatie te ontvangen in de auto daalde van 24% in 2018 naar 18% in 2021.

Figuur 25 – Beschikbaarheid rijtaakondersteunende informatie in-car

Navigatiesystemen zijn gemeengoed geworden

Het aandeel weggebruikers dat een systeem bezit om onderweg te navigeren neemt toe. In 2021 heeft 93% van de weggebruikers tenminste één van de drie type navigatiesystemen (smartphone, ingebouwd, los navigatiesysteem). In 2018 was dat 91% en in 2015 was dat 66%. Hierdoor kunnen steeds meer mensen goed geïnformeerd vertrekken en ook gedurende de rit informatie ontvangen over bijvoorbeeld files of alternatieve routes.
De meeste weggebruikers zijn in het bezit van een smartphone met navigatie (90%). Het bezit van losse navigatiesystemen daalde sterk, naar 31% in 2021. 37% van de ondervraagden is in bezit van ingebouwde navigatie in de auto.

Figuur 26 – Ontwikkeling bezit navigatiesystemen

Ontwikkeling verkeersmanagementassets Rijkswaterstaat

Totaal aantal fysieke verkeersmanagementassets al jaren vrij constant

In onderstaande figuren zijn de ontwikkelingen van de voornaamste Digitaal Verkeersmanagement (DVM) systemen voor de afgelopen 14 jaar in kaart gebracht. Het aantal dynamische routeinformatie panelen (DRIP’s) daalt sinds 2019 licht. Het aangescherpte DRIP-kader dat is vastgesteld in het DO Smart Mobility (november 2022) en wordt overgenomen in het basiskwaliteitsniveau (BKN), zal de komende jaren een forsere daling tot gevolg hebben. Van de totaal 423 DRIP’s hebben er 55 (13%) een lagere beschikbaarheid dan 90%. Ook zijn 131 DRIP’s (30%) einde levensduur (15 jaar of ouder).

Figuur 27 – Aantal DRIP’s en TDIs

Het aantal toerit doseerinstallaties (TDI’s) is sterk gedaald. Dit komt doordat TDI’s uit het netwerkmanagement informatiesysteem (NIS) verwijderd zijn. Dit betreffen onder andere TDI’s die in storing staan (geen beheer) en TDI’s die op verkeerskundig onwenselijke locaties staan. Deze TDI’s zijn fysiek veelal nog buiten aanwezig. Het totaal aantal TDI’s bedraagt 85. Hiervan staat ongeveer de helft in storing of is uitgeschakeld.

Het matrixsignaalgever-systeem (MTM) groeit mee met de uitbreiding van het areaal, omdat veel nieuwe wegen drukke en belangrijke verkeersaders vormen. Het huidige beleid is dat deze nieuwe wegen ten behoeve van de verkeersveiligheid en doorstroming uitgerust worden met MTM. 

Figuur 28 – Aantal MTM’s 12

Aantal en toepassingen Intelligente Verkeerregelinstallaties (iVRI’s)

1465 intelligente verkeerregelinstallaties (iVRI’s) in Nederland

In januari 2024 zijn er in totaal 1.465 iVRI’s in Nederland aanwezig. Deze iVRI’s zijn verbonden met het landelijke Urban Data Access Platform (UDAP). De afgelopen jaren zijn vooral bestaande verkeerslichten op belangrijke en drukke kruispunten omgebouwd tot iVRI. Momenteel hebben 86 overheden iVRI’s gerealiseerd, waarvan 29 van de G40 gemeenten en 11 van de 12 provincies. Deze zijn verdeeld over heel het land. Doordat in Noord-Nederland het aantal verkeerslichten bescheiden is en in West-Nederland respectievelijk groot, geldt dit ook voor het aantal iVRI’s dat daar functioneel is. Op de website UDAP viewer zijn alle iVRI’s in Nederland te zien.

Drie toepassingsgebieden iVRI’s: prioriteren, informeren en optimaliseren

iVRI’s die zijn gekoppeld aan UDAP maken drie datagedreven diensten mogelijk: prioriteren, informeren en optimaliseren.

Prioriteren

Met de use case prioriteren kunnen doelgroepen prioriteit krijgen die beleidsmatig belangrijk worden gevonden. Op een traject met daarop meerdere iVRI’s kan een betere kwaliteit en hogere betrouwbaarheid worden geboden aan nood- en hulpdiensten, openbaar vervoer, (zero emissie) logistiek en actieve weggebruikers als fietsers en voetgangers. Veel ambulances in Nederland maken al gebruik van deze landelijke dienst, die standaard en uniform wordt ondersteund door elke iVRI.

Informeren

Met de use case informeren leveren iVRI’s informatie over hoe zij verkeer regelen. Dit betreft informatie over de huidige en voorspelde status van het verkeerslicht, de tijd tot rood of groen, adviessnelheden en maximale snelheden. Deze informatie wordt verstrekt via een service provider op een mobiel toestel of via ingebouwde systemen, zodat weggebruikers daarmee rekening kunnen houden in hun rijgedrag en daarop kunnen anticiperen.

Optimaliseren

Met de use case optimaliseren ‘kijkt’ de iVRI ver om zich heen (tot een afstand van enkele minuten tot aan het kruispunt) en neemt die informatie mee voor het bepalen van de optimale verkeersregeling. Hoe meer voertuigen data beschikbaar stellen, des te beter de verkeersregeling hierop kan afstemmen.

Figuur 29 – Voorkeur informatie als wegkant en in-car tegenstrijdige informatie geven

Figuur 30 – Gebruik van in-car informatie afhankelijk van bekendheid met route

Figuur 31 – Bronnen van reis- en routeinformatie bij autogebruik

Figuur 32 – Aandeel reizigers met en zonder toegang tot reis- routeinformatie

Figuur 33 – Ervaren voor- en nadelen bij gebruik digitale reis- en routeinformatie

Figuur 34 – Aanpassen route als informatie aangeeft dat er een file staat 12

Figuur 35 –Opvolggedrag pre-trip routeinformatie 11

Figuur 36 – Aanpassen van reisgedrag als pre-trip informatie file meldt 12

Figuur 37 –Opvolggedrag wegkantsystemen 11

Figuur 38 – Heb je je rijgedrag aangepast, op basis van de verkregen informatie over schoolzones? 15

Figuur 39 – Heb je je rijgedrag aangepast op basis van de informatie over schoolzones 15

Figuur 40 – Zou je de informatie over schoolzones vaker willen ontvangen? 15